Rối loạn thần kinh thực vật là gì?

Rối loạn thần kinh thực vật (hay còn gọi là rối loạn hệ thần kinh tự chủ) là tình trạng mất cân bằng trong hoạt động của hệ thần kinh thực vật, khiến cơ thể không còn điều khiển hiệu quả các chức năng tự động như nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa, hô hấp, tiết mồ hôi hay điều hòa thân nhiệt. Hệ thần kinh thực vật vốn hoạt động “tự động”, không cần ý thức điều khiển, nhưng khi bị rối loạn, cơ thể sẽ dễ xuất hiện nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
 

Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật

Dấu hiệu rối loạn dây thần kinh thực vật có thể từ nhẹ đến nặng, tùy tình trạng từng người. Các triệu chứng rất đa dạng và dễ nhầm lẫn với một số bệnh khác, nhưng thường gặp bao gồm:

• Tim mạch: Hồi hộp, đánh trống ngực, đau ngực, tim đập nhanh hoặc nhịp tim bất thường.
• Huyết áp: Tụt huyết áp khi thay đổi tư thế đột ngột, gây hoa mắt, chóng mặt.
• Hô hấp: Khó thở, hụt hơi, thở gấp, tăng thông khí; cảm giác cần hít sâu mới dễ chịu do co thắt cơ trơn khí quản.
• Tiêu hóa: Buồn nôn, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy, do rối loạn chức năng co bóp và nhu động ruột.
• Thần kinh: Đau đầu, chóng mặt, cảm giác choáng váng, mờ mắt, mất định hướng, suy giảm trí nhớ, tê cứng quanh miệng; đôi khi kèm lo âu, hoảng hốt hoặc ngất.
• Tiết niệu & sinh lý: Bí tiểu, tiểu đêm nhiều, tiểu không tự chủ, giảm ham muốn tình dục, rối loạn kinh nguyệt.
• Tâm lý – tinh thần: Mất ngủ, chán nản, lo âu, suy nghĩ tiêu cực, dễ nổi nóng, thờ ơ, trầm cảm.
• Các biểu hiện khác: Rụng tóc, da khô, đổ mồ hôi bất thường.

Nguyên nhân gây rối loạn dây thần kinh thực vật

Rối loạn thần kinh thực vật có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ lối sống hàng ngày đến các bệnh lý tiềm ẩn. Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và kiểm soát tình trạng hiệu quả.
 
Các nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Căng thẳng, stress kéo dài: Kích thích hệ thần kinh giao cảm hoạt động quá mức, làm mất cân bằng hệ thần kinh tự chủ.
• Thiếu ngủ, làm việc quá sức: Hệ thần kinh không có thời gian phục hồi, dễ dẫn đến rối loạn.
• Bệnh lý mạn tính: Tiểu đường, tim mạch, tăng huyết áp… có thể phá hủy cấu trúc tế bào thần kinh, ảnh hưởng đến dẫn truyền tín hiệu.
• Chấn thương hoặc bệnh lý thần kinh: Viêm dây thần kinh, thoái hóa thần kinh (như Parkinson, Alzheimer) đều có nguy cơ gây rối loạn.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc điều trị ung thư, thuốc tim mạch… có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh thực vật.
• Yếu tố tâm lý và lối sống: Lo âu, trầm cảm, chế độ sinh hoạt không lành mạnh cũng là nguyên nhân phổ biến.

Cách điều trị rối loạn dây thần kinh thực vật 

Những triệu chứng rối loạn dây thần kinh thực vật rất dễ lầm tưởng với các bệnh lý khác, và đây chính là điều khó khăn nhất khi điều trị. Cách chữa trị hiệu quả phải bắt nguồn từ nguyên nhân gây bệnh. Người bệnh thường được chỉ định sử dụng một số loại thuốc giúp ổn định tim mạch, an thần, bổ sung canxi, kết hợp với các biện pháp y học cổ truyền như châm cứu, bấm huyệt, tắm nóng/lạnh nhằm thúc đẩy lưu thông khí huyết và điều hòa cơ thể.

Bên cạnh đó, việc điều chỉnh chế độ sinh hoạt hàng ngày là vô cùng quan trọng để duy trì tinh thần thoải mái và năng lượng tràn đầy. Người bệnh nên:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng đầy đủ, hạn chế muối và chia nhỏ các bữa ăn trong ngày
• Tránh thay đổi tư thế đột ngột
• Vận động thường xuyên phù hợp với thể trạng
• Dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý để tránh căng thẳng, mệt mỏi kéo dài.

Việc kiên trì kết hợp giữa điều trị y tế, liệu pháp hỗ trợ và lối sống lành mạnh sẽ giúp cải thiện triệu chứng, cân bằng hệ thần kinh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

7 Cây thuốc chữa bệnh rối loạn thần kinh thực vật hiệu quả

Khác với Tây Y tập trung vào kiểm soát các triệu chứng, y học cổ truyền hướng tới điều trị từ căn nguyên, cân bằng khí huyết và khôi phục chức năng tự chủ. Một số cây thuốc thường được dùng trong chữa bệnh rối loạn dây thần kinh thực vật hiệu quả như:
 

Lạc tiên

Lạc tiên có vị ngọt nhẹ, tính mát, với tác dụng giải nhiệt, an thần và giảm đau. Trong lạc tiên chứa flavonoid, giúp giảm lo âu và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Cách dùng: Sử dụng 10–20g lạc tiên khô sắc uống hoặc ngâm rượu. Bạn cũng có thể kết hợp với lá vông, viễn chí và táo nhân để tăng hiệu quả hỗ trợ hệ thần kinh và cải thiện triệu chứng rối loạn dây thần kinh thực vật.

Trà xanh

Trà xanh không chỉ là thức uống quen thuộc của người Việt mà còn là thảo dược quý, cung cấp chất chống oxy hóa và hỗ trợ giảm các triệu chứng rối loạn dây thần kinh thực vật. Uống đều đặn 1–2 ly mỗi ngày giúp thư thái, giữ tâm lý ổn định và bình tĩnh hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý không nên sử dụng quá nhiều để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Thiên ma

Thiên ma là dược liệu quý, với tính bình, vị ngọt nhẹ và tác dụng chống oxy hóa, giúp bình can, giảm các triệu chứng co giật, thường được sử dụng trong điều trị các bệnh lý thần kinh. Đồng thời, thiên ma còn hỗ trợ điều hòa nồng độ hai chất dẫn truyền thần kinh quan trọng là serotonin và dopamine, giúp ổn định tâm trạng và giảm lo âu.

Bạn chỉ cần dùng khoảng 6–12g thiên ma, sắc chung với táo nhân, phục linh và câu đằng để giúp bình an, dưỡng huyết và an thần hiệu quả.

Đan sâm

Đan sâm có vị đắng, tính hàn, thường được sử dụng để dưỡng huyết, khử ứ và an thần, rất hiệu quả trong điều trị rối loạn dây thần kinh thực vật. Vị thuốc giúp cải thiện tuần hoàn não, điều hòa nhịp tim và giảm các triệu chứng hồi hộp, trống ngực. Đặc biệt, đan sâm còn chứa hợp chất tanshinone có tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh và chống oxy hóa.

Cách sử dụng: Dùng khoảng 10–15g đan sâm khô sắc lấy nước uống hàng ngày. Với rối loạn do tâm tỳ hư, có thể kết hợp cùng hoài sơn và hoàng liên để tăng hiệu quả điều trị.

Lá vông

Lá vông được đánh giá cao nhờ tính hàn, vị đắng và tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Hoạt chất flavonoid trong lá còn giúp tăng nồng độ GABA – chất dẫn truyền thần kinh có khả năng ức chế, từ đó giảm lo âu và cải thiện giấc ngủ.

Cách sử dụng khá đơn giản: dùng khoảng 10–15g lá vông khô sắc với 500ml nước đến khi còn khoảng 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Bạn cũng có thể kết hợp cùng lạc tiên hoặc táo nhân để tăng hiệu quả an thần và hỗ trợ cân bằng hệ thần kinh.

Bạch thược

Bạch thược có vị đắng chua, tính hàn, là dược liệu thường dùng trong điều trị rối loạn dây thần kinh thực vật. Vị thuốc giúp nhuận can, chỉ thống, dưỡng huyết, cải thiện chức năng gan và giảm các triệu chứng do can khí uất kết như đau đầu, khó chịu vùng ngực – sườn hay cáu gắt.

Cách dùng: Dùng khoảng 10–15g bạch thược mỗi ngày, kết hợp với xuyên khung, thục địa và đương quy để tăng hiệu quả dưỡng huyết, điều kinh, đặc biệt phù hợp cho phụ nữ.

Lá tía tô đất

Lá tía tô đất là loại thảo dược quen thuộc, có khả năng điều hòa một số chất dẫn truyền thần kinh, nhờ đó giúp làm dịu cảm giác lo âu, giảm bồn chồn và cải thiện sự tập trung.

Bạn có thể sử dụng lá tía tô đất bằng cách thêm vào các món ăn hằng ngày hoặc pha thành trà uống. Việc dùng đều đặn sẽ hỗ trợ kiểm soát tốt hơn các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật.

Những cây thuốc nam mang lại nhiều lợi ích trong việc hỗ trợ kiểm soát rối loạn dây thần kinh thực vật. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất, bạn vẫn cần có sự đồng hành và hướng dẫn từ chuyên gia.

Đừng để những lo lắng chi phối cuộc sống của bạn. Hãy để Đông Y Sơn Hà trở thành người bạn đồng hành, mang đến giải pháp phù hợp và bền vững cho sức khỏe. Đội ngũ bác sĩ tại Đông Y Sơn Hà luôn tận tâm lắng nghe, tư vấn và hỗ trợ – vì một sức khỏe an lành cho người Việt.

Câu hỏi thường gặp 

Rối loạn thần kinh thực vật có nguy hiểm không?

Rối loạn thần kinh thực vật tuy không trực tiếp đe dọa đến tính mạng nhưng lại tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng, làm suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống. Người bệnh thường rơi vào trạng thái mệt mỏi kéo dài, lo âu, suy kiệt thể lực, thậm chí dẫn đến trầm cảm. Vì vậy, khi nhận thấy những dấu hiệu bất thường, bạn nên chủ động tìm đến sự tư vấn của chuyên gia y tế để được hỗ trợ kịp thời.

Rối loạn thần kinh thực vật có tự khỏi không?

Rối loạn dây thần kinh thực vật không thể tự khỏi hoàn toàn; tình trạng này có thể kéo dài, tái phát hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Vì vậy, khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường, hãy đến thăm khám để được các bác sĩ tư vấn và hỗ trợ cải thiện tình trạng một cách nhanh chóng, hiệu quả.

Rối loạn thần kinh thực vật có tái phát không?

Có. Đây là bệnh lý mạn tính, dễ tái phát nếu người bệnh thường xuyên căng thẳng, lo âu hoặc sinh hoạt thiếu điều độ. Ngay cả khi các triệu chứng thuyên giảm, chúng vẫn có thể quay lại khi cơ thể suy nhược, mất ngủ kéo dài hay áp lực tinh thần quá lớn. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tập luyện đều đặn và tái khám định kỳ sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và hạn chế nguy cơ tái phát.